-
1 йорт-җир
собир.1) уса́дьба, хозя́йство ( со всеми постройками) || дома́шний, хозя́йственныййорт-җир караусыз калды — хозя́йство оста́лось без присмо́тра
йорт-җире җитеш — хозя́йство (его́) добро́тное
йорт-җир эшләре — хозя́йственные дела́; рабо́ты по дома́шнему хозя́йству
2) иму́ществойорт-җир бүлешү — разде́л иму́щества
йорт-җирне закладка салу — заложи́ть иму́щество
3) родна́я земля́, родно́й краййорт-җирдән аерылып китү — расста́ться с родно́й землёй, поки́нуть родно́й край
йорт-җирне сагыну — скуча́ть по родно́й земле́
-
2 йорт
сущ.1) (жилище, жильё) дом, зда́ние || дома́шний || домо́выйагач йорт — деревя́нный дом
кирпеч йорт — кирпи́чный дом
ата йорты — о́тчий дом
биш катлы йорт — пятиэта́жное зда́ние
йорт салу (күтәрү) — стро́ить дом
йорт торгызу — отстра́ивать дом
йорт хуҗалыгы — дома́шнее хозя́йство
йорт җиһазлары — дома́шняя у́тварь
йорт капкасы — домо́вые воро́та
йорт үрмәкүче — домо́вый пау́к
йорт тычканы — домо́вая мышь
2) как первый компонент русских сложн. сл. домо-йорт биләү — домовладе́ние
йорт салу — домострои́тельство
йорт төзү эше — домострое́ние
йортта үстерелгән — доморо́щенный (конь, виноград)
3) (домашний очаг, хозяйство) дом, семья́бөтен йорт аякка басты — весь дом подня́лся на́ ноги
яхшы хуҗа йорттан түгел, ә йортка ташый — (погов.) хоро́ший хозя́ин не из до́ма, а в дом несёт
хуҗасыз йортта бәрәкәт юк — (посл.) без хозя́ина и дом-сирота́
ызба күрке - хатын, йорт күрке - ир — (посл.) краса́ избы́ - жена́, краса́ до́ма (хозя́йства) - муж
йортызга иминлек бирсен! — мир ва́шему до́му
4) постро́йка, строе́ниезавод йортлары — заводски́е постро́йки (строе́ния)
5) двор, уса́дьбаавылда өч йөз йорт — в дере́вне три́ста дворо́в (уса́деб)
крестьян йорты — крестья́нская уса́дьба
6) (какое-л. учреждение) домбалалар йорты — де́тский дом
мәдәният йорты — Дом культу́ры
Матбугат йорты — Дом печа́ти
сәүдә йорты — торго́вый дом
ял йорты — дом о́тдыха
7) заведе́ние; храмуку йорты — уче́бное заведе́ние
дәвалау йортлары — лече́бные учрежде́ния
фән йорты — храм нау́ки
8) уст. (династия, род, поколение) домРомановлар йорты — дом Рома́новых
9) поэт. страна́, крайБолгар йорты — страна́ Бу́лгар
дошманнарны җиңеп, туган йортка кайтты батырлар — победи́в врага́, в родны́е края́ возврати́лись богатыри́
•- йорт башы
- йорт хуҗасы
- йорт башыннан
- йорт биләүче
- йорт иясе
- йорт карау
- йорт кирәк-яраклары
- йорт әйберләре
- йорт кенәгәсе
- йорт котлау
- йорт кошлары
- йорт куяны
- йорт салучы
- йорт урыны
- йорт хайваннары
- йорт хезмәтчесе
- йорт хезмәтчеләре
- йорт эте
- йорт эшләре
- йорт эшләре китабы
- йорт ябалагы
- йортка ияләштерү
- йортка кергән кияү
- йорттан йортка••йорт итү (көтү) — см. көн итү
йорт тоту — вести́ хозя́йство, хозя́йничать, хозя́йствовать
йортка йокмау — отби́ться от до́ма
йортка керү — стать примако́м
йортка кермәк җан бирмәк — (посл.) примако́м стать - что ду́шу отда́ть
- йорт тумасыйортка кертү — брать/взять в примаки́
-
3 йорт эшләре
домово́дство -
4 йорт эшләре китабы
кни́га по домово́дству -
5 бөгөп эшләнгән йорт йыһазы
гнутая мебель -
6 туфтан эшләнгән йорт
дом из туфовых блоков -
7 яхшы
1. прил.1) в разн. знач. хоро́ший, прекра́сный (дом, произведение искусства, аппетит и т. п.)яхшы җыр — хоро́шая пе́сня
яхшы корал — хоро́ший инструме́нт
яхшы юл — хоро́шая (прекра́сная) доро́га
яхшы музыка — прекра́сная му́зыка
яхшы тәрҗемә — хоро́ший перево́д
яхшы нәрсә күп булмый — хоро́шего понемно́жку
2) хоро́ший, до́брый, подходя́щий, сто́ящийяхшы киңәш — хоро́ший сове́т
яхшы план — подходя́щий план
яхшы хәбәр — до́брое изве́стие (сообще́ние)
яхшы теләк — до́брое пожела́ние
яхшы сүз белән искә алу — помина́ть (помяну́ть) до́брым сло́вом
яхшы күршелек — до́брое сосе́дство; добрососе́дство
3)а) хоро́ший, до́брый, сла́вный, положи́тельныйяхшы кешеләр — хоро́шие лю́ди
яхшы дуслар — сла́вные друзья́
яхшы хатын — хоро́шая жена́ (же́нщина)
яхшы ярдәмче — хоро́ший помо́щник
б) хоро́ший, воспи́танный, поря́дочныйяхшы бала — воспи́танный (хоро́ший) ребёнок
яхшы иптәш — поря́дочный това́рищ
4) хоро́ший, прекра́сный, о́пытныйяхшы врач — хоро́ший (о́пытный) врач
яхшы укытучы — прекра́сный учи́тель
5) хоро́ший, бли́зкийяхшы танышым — мой хоро́ший знако́мый
яхшы мөнәсәбәт — хоро́шее отноше́ние
6) хоро́ший, прили́чный, вполне́ досто́йный, добропоря́дочныйяхшы гаилә — добропоря́дочная семья́
7)а) хоро́ший, добро́тныйяхшы пальтодан — в добро́тном пальто́
яхшы итекләр — хоро́шие сапоги́
б) хоро́ший, отбо́рный, высо́кого ка́честваяхшы алмалар — отбо́рные я́блоки
яхшы чәй — чай высо́кого ка́чества (хоро́ший)
8) хоро́ший, до́брый, благо́й (о намерениях, замыслах)яхшы ният - ярты эш — погов. хоро́шее наме́рение - пол-де́ла
9) хоро́ший, удо́бный, подходя́щийяхшы вакыт — хоро́шая пора́; удо́бное вре́мя
10) разг. хоро́ший, доста́точно большо́й, значи́тельныйяхшы эш хакы — хоро́шая за́работная пла́та
яхшы хак — значи́тельная цена́
яхшы уңыш алу — получи́ть хоро́ший урожа́й
11) предик. сл. хорошо́, ла́днояхшы, килермен — хорошо́, приду́
2. сущ.яхшы, син җавап бирерсең — ла́дно, ты отве́тишь
хоро́шее3. нареч.яхшыны кем дә аңлый — хоро́шее понима́ет ка́ждый
1) хорошо́, прекра́снояхшы эшләү — хорошо́ рабо́тать
яхшы күрү — хорошо́ ви́деть
яхшы язу — хорошо́ писа́ть
2) хорошо́, добро́тно, высокока́чественно, доброка́чественнойорт яхшы эшләнгән — дом постро́ен добро́тно
күлмәк яхшы тегелгән — пла́тье сши́то хорошо́
килүең яхшы булган — хорошо́, что ты пришёл
3) хорошо́, краси́вояхшы киенү — хорошо́ одева́ться
кыяфәт яхшы булу — вы́глядеть хорошо́ (краси́во)
4) хорошо́, бли́зкомин аны яхшы беләм — я его́ зна́ю хорошо́
••яхшы атлылык — до́брое и́мя, хоро́шая репута́ция
яхшы әле — хорошо́
яхшы дигәндә — в лу́чшем слу́чае
яхшы дип табу — одобря́ть/одо́брить
яхшы күз белән карау — быть хоро́шего мне́ния (о ком-л.)
яхшы күңелле — доброду́шный, доброде́тельный, добросерде́чный
яхшы күңеллелек — доброду́шие
яхшы нәселле — поро́дистый
яхшы ниятле — благонаме́ренный, благожела́тельный
яхшы чакта — подобру́-поздоро́ву, пока́ всё хорошо́, пока́ есть возмо́жность
яхшыга кия торган — выходно́й ( костюм)
яхшыга түгел — не к добру́
яхшыдан түгел — не из ва́жных
яхшыдан яман туган — него́дник, парши́вец, дурно́й
-
8 эш
сущ.1) в разн. знач. рабо́та, де́ятельность, заня́тие, труд, де́ло || рабо́чий, трудово́йэшкә алу — приня́ть на рабо́ту
эшкә башлау (керешү) — приступи́ть к рабо́те (заня́тиям); принима́ться за де́ло
эш белән тәэмин итү — обеспе́чивать рабо́той
төзелеш эшләре — строи́тельные рабо́ты
урып-җыю эшләре — убо́рочные рабо́ты
тикшерү эшләре — иссле́довательские труды́
эшеннән бүлү (бүлдерү) — оторва́ть от рабо́ты (де́ла, заня́тия)
йорт эшләре — рабо́ты (дела́) по до́му (хозя́йству)
файдалы эш белән шөгыльләнү — занима́ться поле́зным трудо́м
эш кораллары — ору́дия труда́
эш шартлары — усло́вия труда́
эш вакыты — рабо́чее вре́мя
эш бүлмәсе — рабо́чий кабине́т
эш дәрте — трудово́й энтузиа́зм
эш башында мактанма, эш беткәч мактан — погов. не хвали́сь нача́лом де́ла, хвали́сь его́ концо́м
эш беткәч уйнарга ярый — погов. ко́нчил де́ло, гуля́й сме́ло
эше юкның ашы юк — кто без рабо́ты, тот без хле́ба
эшләрең уңышлы булсын! — пусть дела́ твои́ бу́дут уда́чными
2) де́ло, положе́ние, обстано́вка, обстоя́тельствоэшләр ничек? — как дела́?
эш җайланды — де́ло (положе́ние) ула́дилось
эшләр катлауланды — обстано́вка осложни́лась
кеше эшенә катнашмау — не вме́шиваться в чужи́е дела́
эш шуңа бара — де́ло идёт к э́тому
3) де́ло, вопро́с, пробле́маэш әле хәл ителмәгән — де́ло (вопро́с) ещё не решено́
җир эшләре идарәсе — управле́ние земе́льными дела́ми
эш белән килү — прийти́ по де́лу
финанс эшләре — фина́нсовые дела́ (пробле́мы)
эшне тыныч юл белән хәл итү — ула́дить де́ло (вопро́с) ми́рным путём
эшкә рәсми төс бирү — прида́ть де́лу официа́льный хара́ктер
4)а) профе́ссия, заня́тие, слу́жба || служе́бныйнинди эштә эшлисең? — что у тебя́ за слу́жба (профе́ссия)?
эшеннән алу — снять с рабо́ты, отстрани́ть от слу́жбы
укытучылык эше — профе́ссия учи́теля
хәрби эшкә күчерү — перевести́ на вое́нную слу́жбу
эш адресы — служе́бный а́дрес
эш телефоны — служе́бный телефо́н
б) до́лжность, постҗаваплы эштә эшләү — занима́ть отве́тственную до́лжность
директорлык эшенә билгеләү — назна́чить на пост дире́ктора
5) де́ло, де́йствие, пра́ктикаэш нәрсә күрсәтер — что пока́жет пра́ктика (де́ло)
сүз түгел, конкрет эш кирәк — нужны́ не слова́, а конкре́тные дела́ (де́йствия)
эштә сынау — прове́рить в де́ле (на пра́ктике)
6)а) рабо́та, произведе́ние, изде́лиекүргәзмәдә рәссамның яңа эшләре — на вы́ставке но́вые рабо́ты (произведе́ния) худо́жника
кул эшләре — ручны́е изде́лия
фәнни-тикшеренү эше — нау́чно-иссле́довательская рабо́та
диплом эше — дипло́мная рабо́та
б) произво́дствотире эшкәртү эше — коже́венное произво́дство
Бохара келәмчеләре эше — произво́дство буха́рских ковро́вщиков
7) собы́тие, происше́ствие, слу́чай, де́локөтелмәгән эш килеп чыгу — случи́лось непредви́денное де́ло (происше́ствие)
күз алдында булган эш — слу́чай, происше́дший на глаза́х; слу́чай, кото́рый произошёл (в его́) прису́тствии
эш кичкә таба булды — де́ло бы́ло бли́же к ве́черу
бу эшкә аның катнашы юк — он не име́ет отноше́ния к э́тому происше́ствию
8) юр. де́ло || делово́йҗинаять эше — уголо́вное де́ло
суд эшләре материаллары — материа́лы суде́бных дел
эш хаты — делово́е письмо́
9) высок.; юр. дея́ние, де́йствие; де́ло, посту́покерак бабаларыбызның эшләре — дея́ния на́ших далёких пре́дков
бөек эшләр — вели́кие дея́ния
егет эшеннән беленер — погов. мо́лодец узнаётся по посту́пкам (дела́м)
явыз эш — зловре́дный посту́пок
10) лингв. де́йствие, проце́ссэшнең билгесен белдерү — ука́зывать при́знак де́йствия
•- эш атнасы
- эш аты
- эш башында торучы
- эш белән мавыгу
- эш берәмлеге
- эш вакыты
- эш кәгазьләре
- эш киеме
- эш көне
- эш көче
- эш кылу
- эш остасы
- эш өстәле
- эш сәгате
- эш сөюче
- эш ташлау
- эш ташлаучы
- эш хайваны
- эш терлеге
- эш хакы
- эш ялы
- эш хуҗасы
- эшкә алыну
- эшкә тотыну
- эшкә сәләтле
- эшкә сәләтлелек
- эшнең башы
- эшсез булу
- эшсез калу
- эштән куу
- эштән чөю
- эштән чыгару
- эштән чыгу
- эш башында
- эш башыннан
- эш белү
- эш бетерү
- эш итү
- эш йөртү
- эш кузгату
- эш күтәрү
- эш кулы
- эш куллары
- эш күрсәтү
- эш күрү
- эш кыру
- эш өсте
- эш сөю
- эш торгынлыгы
- эшкә ашмаслык
- эшкә ашыру
- эшкә ашу
- эшкә җигү
- эшкә кертү
- эшкә тарту
- эшкә катнаштыру
- эшкә җәлеп итү
- эшкә яраклы
- эшкә яраксыз
- эшкә ярау••эш алга бармау — дела́ (де́ло) ни с ме́ста, де́ло стои́т на ме́сте
эш анда түгел — де́ло не в э́том
эш (майлагандай) бара — де́ло идёт (как по ма́слу), де́ло пошло́
эш барып чыкмау — не получа́ться, быть безрезульта́тным
эш башка — де́ло друго́е (ино́е)
эш баштан ашкан — см. эш бугаздан
эш башы — хозя́ин, организа́тор де́ла
эш башына кую (менгерү) — поста́вить у руково́дства, назна́чить на руководя́щий пост
эш булдыру — быть уме́лым/предприи́мчивым, быть смека́листым (иску́сным) в рабо́те; уме́ть провора́чивать дела́
эш булсын дип — добросо́вестно; на со́весть (де́лать, рабо́тать); не за страх, а на со́весть
эш бүрттерү — пока́зывать вид де́льного челове́ка
эш җайда — всё в поря́дке; дела́ иду́т хорошо́
эш калдырып — впусту́ю, по́пусту
эш качмас — рабо́та подождёт; рабо́та не волк, в лес не убежи́т
эш мөшкел (начар, харап, хөрти, яман, шәптән түгел) — дела́ пло́хи, де́ло дрянь, де́ло таба́к прост.
эш муеннан — см. эш бугаздан
эш нәрсәдә (соң)? — в чём де́ло, за чем (кем) де́ло ста́ло?
эш тормас — де́ло не ста́нет (не постои́т) (за кем, чем-л.)
эш түгел — (э́то) не де́ло, су́щий пустя́к; па́ра пустяко́в; плёвое де́ло прост.
эш тыгызга килү (терәлү) — станови́ться/стать ту́го
эш узган (үткән) — уже́ по́здно, слу́чай (моме́нт) упу́щен, всё ко́нчено
эш (китереп) чыгару — завари́ть ка́шу; затева́ть (что-л.); вызыва́ть/вы́звать ли́шние хло́поты
эш чыгара алмау — зава́ливать/завали́ть де́ло
эш эшләү — де́ло де́лать
эш эштән үткән (узган) — де́ло уже́ сде́лано; вопро́с уже́ разрешён
эш юктан (эш булсын дип) — от не́чего де́лать
эш ясау — наде́лать хлопо́т (дел)
эше беткән — (его́) пе́сенка спе́та, (его́) ка́рта би́та, ему́ кры́шка прост.
эше көлеп тора — отли́чная рабо́та
эшем иясе (кешесе) — ирон. работя́га, трудя́га
эшем(не) кырган кешедәй — ирон. бу́дто го́ры свороти́л
эшен китерү — редко всы́пать (кому-л.) проучи́ть; показа́ть ку́зькину мать прост.
эшең бетте, кодагый — и де́лу коне́ц
эшең түгел — не твоё де́ло, не твоего́ ума́ де́ло
эшкә салкын карау — манки́ровать рабо́той
эшкә чуму — уйти́ (погрузи́ться) в рабо́ту; погрузи́ться в (какое-л.) заня́тие
эшкә ярату — пусти́ть (употреби́ть) в де́ло
аның эше харап — де́ло его́ труба́
эшне бетерү — разде́латься (с кем, чем-л.)
эшне бозу (сүтү, җимерү) — расстро́ить (испо́ртить), испога́нить прост. развали́ть, разла́дить де́ло; завари́ть ка́шу
эшне бутау (буташтыру, чуалту) — запу́тать де́ло, запу́тать ка́рты, замета́ть следы́
эшне зурга җибәрү — раздува́ть, сгуща́ть кра́ски; де́лать из му́хи слона́
эшне аңлау — разбира́ться в де́ле; быть све́дущим (компете́нтным) ( в чём); знать (понима́ть) толк ( в чём)
эштә исә — на де́ле, на са́мом де́ле
эштә сыналган — испы́танный в де́ле
эштән калдыру — меша́ть рабо́тать, отвлека́ть от рабо́ты
эштән чыгарып — на всю кату́шку; в пух и прах (бить, ругать)
- эш башына менүэштән чыгып йөрү — прост. опуска́ться/опусти́ться; теря́ть/потеря́ть челове́ческий о́блик
- эш бугаздан
- эш бугазга терәлгән
- эш каеру
- эш майтару
- эш пешү
- эш терәлү
- эш төшү
- эшен белү
- эшен бетерү
- эштән чыгып -
9 дом
-
10 уйлау
неперех.; перех.1) неперех. ду́мать, мы́слить, размышля́ть || мышле́ниетормыш турында уйлау — ду́мать о жи́зни
ул дөрес уйлый — он пра́вильно мы́слит
киләчәкне уйлау — ду́мать о бу́дущем
образлы уйлау — о́бразное мышле́ние
2) полага́ть, предполага́ть/предположи́ть; счита́тьбез бөтенләй башкача уйлаган идек — мы предполага́ли совсе́м по-друго́му
аны Мәскәүдә дип уйлыйлар — полага́ют, что он в Москве́
мин эшне бүген тәмамларга уйлыйм — я предполага́ю зако́нчить рабо́ту сего́дня
ничек уйлыйсың? — как счита́ешь?
3) обду́мывать/обду́мать, проду́мывать/проду́мать; обмозго́вывать/обмозгова́ть прост.төрле яктан уйлау — обду́мывать со всех сторо́н
эшләрнең планын һәрьяклап уйлау — проду́мывать план рабо́ты со всех сторо́н
4) намерева́ться, собира́ться/собра́ться, хоте́ть заду́мать, зате́ять, реша́ться/реши́ться ( что-то делать)жыентык чыгарырга уйлау — намерева́ться вы́пустить сбо́рник
театрга барырга уйлау — собира́ться пойти́ в теа́тр
йорт салырга уйлады — он реши́л постро́ить дом
5) беспоко́иться, проявля́ть забо́ту, забо́титься, ду́мать о ком, чём-л.балаларның сәламәтлеге турында уйлау — забо́титься о здоро́вье дете́й
иртәге көн турында уйлау — ду́мать о за́втрашнем дне
6) перех. вообража́ть/вообрази́ть, выду́мывать/вы́думать, изобрета́ть, измышля́ть, сочиня́тьүзен әллә кем дип уйлау — вообража́ть себя́ неизве́стно кем
7) в знач. нареч. уйлап обду́манно, с умо́муйлап эш итү де́лать (поступа́ть) обду́манно; де́лать с умо́муйнап әтсәң дә, уйлап әйт — (погов.) шути́, да знай ме́ру (букв. да́же шу́тку шути́ с умо́м)
•- уйламый эшләнгән
- уйлап багу
- уйлап карау
- уйлап кую
- уйлап табу
- уйлап табучан
- уйлап табучы
- уйлап табучылык
- уйлап чыгару
- уйлап чыгарылган
- уйлап эшләнгән
- уйлап эш итүчән••уйламаган җирдән — нежда́нно-нега́данно; нежда́нно
уйлап та карама — да́же и не ду́май
уйлап та торасы юк — и ду́мать не смей
уйлап тормастан — не разду́мывая, не заду́мываясь, не му́дрствуя лука́во
уйлап та тормыйча — не разду́мывая
-
11 подстроить
1. сов. чтотөкәтеп (терәтеп) төҙөү (һалыу)2. сов. что-ға/-гә (ҡарап) көйләү3. сов. чтоперен.(аҫтыртын) этлек эшләү, эшләп ҡуйыукөтмәгән нәмәне -
12 агач
1. сущ.1) де́рево (лиственное, хвойное, южное, плодовое) || древе́сныйвак агачлар — ме́лкие дере́вья (деревца́)
агач каерысы — древе́сная кора́
агач төрләре — поро́ды дере́вьев
клуб тирәли агач утырту — поса́дка дере́вьев вокру́г клу́ба
2) собир. (материал, сырьё) де́рево, древеси́на, лес || древе́сный (уголь, спирт); древеси́нныйагач чыгару — вывози́ть лес (древеси́ну)
эшкә яраклы агач — делова́я древеси́на; делово́й лес
агач агызу — сплавля́ть лес
комбинаттагы агач калдыклары — древе́сные (древеси́нные) отхо́ды на комбина́те
3) в сочет. лесо-; дерево-; древо-агач склады — лесоскла́д
агач сәүдәсе — лесоторго́вля; торго́вля ле́сом
агач хәзерләү участогы — уча́сток лесоразрабо́ток (лесозагото́вок); лесосе́чный уча́сток, лесосе́ка
агач хәзерләүче (хәзерләүдә эшләүче) — лесозаготови́тель; лесозагото́вщик
агач ташу юлы — лесово́зная доро́га
агач агызу сезоны — лесоспла́вный сезо́н
агач кисүдә эшләү — быть на лесору́бочных (лесору́бных) рабо́тах
агач кисә торган — древоре́жущий
агач эшкәртү — деревообрабо́тка
агач утырту — поса́дка дере́вьев
4) перен.; бран. болва́н, дуби́на, чурба́н2. прил.1) деревя́нный, из де́реваагач күпер — деревя́нный мост
агач көрәк — деревя́нная лопа́та
агач йорт — деревя́нный дом
агач табанлы чана — са́ни на деревя́нных поло́зьях
агач терәү — подпо́рка из де́рева; деревя́нная подпо́рка
2) бреве́нчатый; ру́бленый (сарай, барак)яңа гына салган агач мунча — свежеру́бленая ба́ня
3) тесо́вый, из тёса ( забор)4) щепно́й, из щепы́агач әйберләр — щепны́е изде́лия (това́ры)
5) ирон.; прост.а) деревя́нный, одеревене́лый, окостене́лый, тупо́й, (как), неживо́й (рот от холода, руки и пальцы от старческой дряблости или отсутствия движения)б) топо́рный (о чьём-л. языке); аляпова́тыйагач тел белән язган мәкалә — статья́, напи́санная топо́рным языко́м
в) бран. горе-; -дубина, -чурбан, -пень; -болван, -тупицаагач каравылчы — сто́рож-болва́н; го́ре-сто́рож; не сто́рож, а болва́н
агач хисапчы — го́ре-счетово́д; счетово́д-тупи́ца
•- агач ат
- агач аяк
- агач бакасы
- агач бакчасы
- агач гөл
- агач гөмбәсе
- агач җилеме
- агач кадак
- агач кистерүче
- агач кисүче
- агач корты
- агач куышы
- агач күбәләге
- агач мае
- агач материалы
- агач өйле
- бүрәнә өйле
- агач сирәк үскән җир
- агач суын алу
- агач тараканы
- агач тарттыру
- агач ташучы баржа
- агач ташучы машина
- агач төбе
- агач тыгылу
- агач утырту
- агач үзәге
- агач череге
- агач чиләк
- агач чүкеч
- агач эшкәртүче
- агачка әйләнү
- агачка әверелү••агач атка атландыру — оста́вить с но́сом; обвести́ вокру́г па́льца, надува́ть/наду́ть
агач атка атлану (атланып калу) — оста́ться с но́сом; сесть в лу́жу прост.
агач башыннан йөрми, кеше башыннан йөри — не по ле́су хо́дит, а по лю́дям (о беде, болезни, смерти, горе, несчастье, стихийных бедствиях, жизненных невзгодах и т. п.) (букв. не по верши́нам дере́вьев, а по голова́м люде́й хо́дит)
агач җан — см. агач йөрәк
агач җанлы — см. агач йөрәкле
агач мылтык — ирон. пустоме́ля, болту́н, пустозво́н, пустосло́в
агачны яшьтән (яшьли, яшь чагында бөгү) — гнуть де́рево, пока́ мо́лодо (т.е. воспитывать с малых лет)
агач авызланып — гру́бо, ре́зко, по-ха́мски
- агач башында үсмиагачтан сандугач кына ясамый — ма́стер на все ру́ки; всё уме́ет; всё де́лает
- агач йөрәк
- агач йөрәкле
- агачын күреп урманын күрмәү
- агачын күреп тә урманын күрмәү -
13 алдан
нареч.1)а) спе́реди (видеть, смотреть, фотографировать); с фаса́да, по фаса́ду (осматривать здание, любоваться им)ул йорт алдан матур күренә — э́тот дом краси́во вы́глядит с фаса́да
б) спе́реди, в лицо́ (фас) ( рассматривать кого); в лоб ( атаковать позицию неприятеля)в) впереди́, спе́реди (идти, шагать, бежать, ехать, лететь); пе́рвым, пе́рвый; в голове́ (колонны, стаи); в аванга́рде ( наступающей части)колоннада алдан бару — шага́ть в голове́ коло́нны
г) впереди́сезнең чират алдан — ва́ша о́чередь впереди́
2) пе́рвым, пе́рвый (прийти куда, выйти откуда, увидеть кого, успеть сделать что); вперёдишектән алдан керү — войти́ в дверь пе́рвым
чаңгы ярышында алдан килү — прийти́ пе́рвым в лы́жных го́нках
3) вперёд, наперёд, за́годя ( выдать или получить аванс)акчаны алдан түләп кую — уплати́ть де́ньги вперёд
алдан билгеләп кую — намеча́ть зара́нее
4)а) зара́нее, заблаговре́менно (заготовить корма, прийти на вокзал, разослать приглашения, узнать о чём); предвари́тельно (купить билет, сообщить о чём, ознакомиться с чем)алдан әзерләп куйган җаваплар — отве́ты, пригото́вленные зара́нее
мәкаләне алдан җитәкчегә күрсәтү — показа́ть статью́ предвари́тельно руководи́телю
рольләрне алдан бүлеп кую — распредели́ть ро́ли зара́нее
б) ра́ньше (пре́жде) вре́мени (опасаться, остерегаться, горевать); преждевре́менно; зара́нее, вперёдалдан борчылып торырга кирәкми — не сле́дует беспоко́иться зара́нее
алдан кычкырган күкенең башы авырта ирон. — (посл.) (букв. е́сли куку́шка пре́жде вре́мени куку́ет, то у неё боли́т голова́)
в) пред-аның язмышы алдан хәл ителгән иде инде — его́ у́часть была́ уже́ предрешена́
5) в сочет. предвари́тельныйбилетларны алдан сату кассасы — ка́сса предвари́тельной прода́жи биле́тов
алдан сөйләшеп кую буенча — по предвари́тельной договорённости
6) в знач. сравн. ст.а) ра́ньше, пора́ньше; до, пре́жде (кого, чего)алдан өлгерү — успе́ть пора́ньше
лекция ун минут алдан башланды — ле́кция начала́сь на де́сять мину́т ра́ньше
алдан килгән - урын өчен, артта килгән - ашау өчен шутл. — (посл.) кто ра́ньше пришёл - ра́ди ме́ста, кто по́зже - ра́ди угоще́ния
б) за... вперёд ( начать подготовку к чему)билетны ун көн алдан алу — купи́ть биле́т за де́сять дней вперёд
•- алдан белеп булмый торган
- алдан белү
- алдан билгеләү
- алдан йөрү
- алдан йөрүче
- алдан килү
- алдан килүче
- алдан өлгерү
- алдан сизү
- алдан тою
- алдан уйланган
- алдан уйлап эшләнгән
- алдан уйланмаган
- алдан уйлап эшләнмәгән
- алдан ук••алдан күрү — предусма́тривать/предусмотре́ть, предви́деть; предугада́ть/предуга́дывать || предви́дение; предуга́дывание
алдан күрүчәнлек — предусмотри́тельность; дальнови́дность, прозорли́вость, яснови́дение
алдан хәбәр бирү — уст.; см. алдан әйтү 2)
- алдан әйтүчеалдан хәбәр бирүче — см. алдан әйтүче 2)
- алдан күрелмәгән
- алдан күрүчән
- алдан күрүче -
14 урын
сущ.1) в разн. знач. ме́стоиң биек урын — са́мое высо́кое ме́сто; са́мая высо́кая то́чка
эш урыны — рабо́чее ме́сто
вакыйга булган урын — ме́сто происше́ствия
хикәянең иң кызыклы урыны — са́мое интере́сное ме́сто в расска́зе
авырткан урын — больно́е ме́сто
урын алу — занима́ть ме́сто
бер урыннан икенче урынга күчү — переходи́ть с ме́ста на ме́сто
дүрт урын багаж тапшыру — сдать четы́ре ме́ста багажа́
үз урынына утыру — занима́ть своё ме́сто
беренче урынга чыгу — вы́йти на пе́рвое ме́сто
2) ме́сто, уча́сток, пло́щадьйорт урыны — уча́сток под дом
бакча урыны — ме́сто для са́да
3) ме́стностьтаулы урын — гори́стая ме́стность
таныш урынга килеп чыгу — вы́йти на знако́мую ме́стность
калку урын — возвы́шенная ме́стность
4) перен. ме́сто, положе́ниеҗәмгыятьтә үз урынын табу — найти́ своё ме́сто в о́бществе
5) обычно мн. урыннара) места́матур урыннар — краси́вые места́
б) места́; перифери́яурыннарга хәбәр итү — сообщи́ть на места́
урыннардан килгән делегатлар — делега́ты с мест ( из периферии)
6) разг. до́лжность, ме́сто, постзур урында эшләү — занима́ть высо́кий пост
укытучы урыны — ме́сто учи́теля
җаваплы урын — отве́тственная до́лжность, отве́тственный пост
урынга билгеләү — определи́ть ( назначить) на до́лжность
7) посте́ль, ло́жеурынын җыю — убира́ть посте́ль
урынга яту — лечь в посте́ль
урын җәю — стлать посте́ль
8) перен. основа́ние, причи́на, по́воданы сүгәр өчен урын юк — нет основа́ния его́ руга́ть
икеләнер урын юк — для сомне́ния нет причи́н
урын бирү — уступа́ть/уступи́ть ме́сто
урын хастасы — лежа́чий больно́й
урын хастасы булу — надо́лго слечь
урында эшләү — служи́ть, рабо́тать, состоя́ть на слу́жбе
урыны белән — места́ми
••урын өстенә яту — продолжи́тельно боле́ть
урын тапмау — не находи́ть ме́ста
урын тоту — занима́ть определённое ме́сто (положе́ние)
урыны җәннәттә булсын — ца́рство ему́ небе́сное
урыны килгәндә (чыкканда) — кста́ти, к ме́сту
урынына калу — замеща́ть (кого-л.)
урыныннан алу — освободи́ть от занима́емой до́лжности, снять с рабо́ты
- урын үзгиләүурыныңнан кузгалма! — ни с ме́ста!
- урыны белән -
15 домохозяйка
-
16 гнутый
-
17 под
Iммейес төбөII1. предлогс вин. п.при указании предмета, места, лица и т.п., ниже которого направлено действиеаҫтына, төбөнә2. предлогс тв. п.при указании условий, которые создаются для кого-чего-л.аҫтында, -ында/-ендә3. предлогс тв. п.при указании на то, в результате, вследствие чего совершается действиеаҫтында, -дан/-дән4. предлогс тв. п.при указании условия особого обстоятельства совершения действияаҫтында, менән, итеп5. предлогс тв. п.при указании места, около которого находится кто-что-л.янында, яҡынында, эргәһендә6. предлогс тв. п.при указании на характерный признак чего-л.-лы/-ле, булған7. предлогс тв. п.при разъяснении смысла чего-л.-дан/-дән, аҫтындане под силу — хәлдән килмәү, көс етмәү
под стать — яраҡлы, тура килгән
8. предлогс вин. п.при обозначении состояния, положения, в которое ставят кого-что-л.аҫтына, -ға/-гә9. предлогс вин. п.при указании места, в непосредственную близость которого направляется кто-что-л.алдынан, -ға/-гә табан (яҡын, ҡаршы)10. предлогс вин. п.при указании на время, которое непосредственно предшествует чему-л.алдынан, -ға/-гә табан (яҡын, ҡаршы)11. предлогс вин. п.при приблизительном указании на возраст, количествосамаһы, тирәһе, -ға/-гә яҡын12. предлогс вин. п.при указании на звуки, сопровождающие действие, состояниеаҫтында, -ға/-гә ҡушылып13. предлогс вин. п.при указании на назначение предмета-ға/-гә тигән, өсөн14. предлогс вин. п.при указании на сходство, подобие-ға/-гә оҡшатып, -на/-нә (тура) килтереп15. предлогс тв. п.при указании лица, предмета, места, ниже которого находится кто-что-л.аҫтында, төбөндә, аҫтынан -
18 солидный
1. прил.прочныйныҡ, ныҡ (шәп) итеп эшләнгән2. прил.глубокий, серьёзныйтөплө, нигеҙле, етди3. прил.заслуживающий довериятанылған, күренекле, абруйлы4. прил.степенный, представительныймөһабәт ҡиәфәтле, мөһабәт, олпат5. прил.пожилой – о возрастебик үк йәш түгел, оло ғына, шаҡтай оло6. прил. разг.довольно большойшаҡтай ҙур (юғары) -
19 стандартный
1. прил.стандартлы, стандарт буйынса эшләнгән2. прил.бер ҡалыпҡа һалынған, бер үк төрлө, стандарт -
20 туфовый
1. прил.туф...ы2. прил.туф, туфтан эшләнгән
- 1
- 2
См. также в других словарях:
йорт — 1. Тору өчен, төрле оешмалар, предприятиеләр өчен билгеләнгән корылма, бина; өй һәм аңа караган каралты 2. Бер хуҗалык булып яшәүче кешеләр, гаилә. Бер йортта яшәүче бер яки берничә гаилә кешеләре. Аерым гаилә хуҗалыгы җиде йорт бергә оешып 3.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
хуҗалык — 1. Теге яки бу иҗтимагый төзелешнең җитештерү чаралары һәм җитештерү мөнәсәбәтләре җыелмасы, җитештерү ысулы товарлыклы х. 2. Җитештерү өчен хезмәт итә торган, экономиканы тәшкил итә торган барлык нәрсә. с. Җитештерү эшләренә бәйле х. торышы 3.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
эш — 1. Шөгыль, гамәл, хезмәт. Гадәт, вазифа, бурыч, хак йорт эшләре. Эшкәртелә торган, хәзерләнү процессында булган нәрсә 2. Нәр. б. җитештерү, ясау, эшкәртүгә һ. б. юнәлтелгән эшчәнлек. Гомумән берәр өлкәдәге эшчәнлек. Фикерләргә, сүзләргә капма… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
өй — 1. Яшәү тору өчен салынган бина, корылма. Тора торган, яши торган урын куянның өе – урманда, песинең өе – өйдә. с. Өйгә, өй хуҗалыгына бәйләнешле өй эшләрен башкару 2. Берәр оешма һ. б. ш. урнашкан бина, корылма уку өе. Аерым ихтыяҗлар өчен, мәс … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
шабашник — (ШАБАШЧЫЛЫК) – 1. Йорт салу яки каралты кура төзү, мич чыгару, хуҗалык әйберләре төзәтү, урман кисү һәм ташу һ. б. ш. эшләрне аерым кешеләргә яки оешмаларга эшләп йөрүче, шабашка белән шөгыльләнүче кеше 2. Акча, табыш өчен генә эшләүче, җиңел… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
шабашчы — (ШАБАШЧЫЛЫК) – 1. Йорт салу яки каралты кура төзү, мич чыгару, хуҗалык әйберләре төзәтү, урман кисү һәм ташу һ. б. ш. эшләрне аерым кешеләргә яки оешмаларга эшләп йөрүче, шабашка белән шөгыльләнүче кеше 2. Акча, табыш өчен генә эшләүче, җиңел… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
сарай — I. 1. Патшалар, идарәчеләр, дәүләт башлыклары яши торган йорт. Зур, иркен эчле, зиннәтле шәп йорт. Җәмәгать оешмалары урнашкан зур бина мәдәният сарае, спорт сарае 2. Монархияле дәүләтләрдә: монархтан һәм аның якыннарыннан торган даирә. II. САРАЙ … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
хуҗа — и. 1. Нәрсәнең дә булса иясе. Шәхси милек иясе, хосусый милекче. Яллап эшләтүче. Шәхси хуҗалыгы булган крестьян 2. Нин. б. хуҗалык башында (эш башында) торучы җаваплы кеше, җитәкче 3. Кунакларга, килүчеләргә карата: йорт башы, гаилә башлыгы. сөйл … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бетерү — 1. Нин. б. эшне төгәлләү. Азакка китереп җиткерү, туктату. Кайда да булса укуны төгәлләү 2. Юкка чыгару, юк итү. Тоту, сарыф итү (акча, азык төлек һ. б. ш. тур.). Ябу; яшәүдән, эшләүдән туктату 3. Эшләп өлгертү, җиткерү, салу (йорт, каралты һ. б … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
оя — 1. Кош кортның, җәнлекләрнең ышыкланып яшәү, йомырка салу һәм бала чыгару өчен ясалган, җайлаштырылган яки кеше тарафыннан эшләнгән урыны 2. күч. Яшәгән, торган җир: гаилә, йорт 3. күч. Явыз максатлар белән җыела, туплана торган яшерен урын,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
аркылы — I. 1. рәв. Нәр. б. иңе, киңлеге буенча; буйны иңгә кисеп үтә торган юнәлештә 2. с. Буйны иңгә кисеп үтә торган юнәлештә беркетелгән, куелган, эшләнгән. и. Иң, киңлек аркылысы буена тиң. АРКЫЛЫ БАЛТА – Балта эшендә ырмау ясау өчен кулл. тор. корал … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге